کد مطلب:741 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:32

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آيا مي توان نظر اكثريت را ملاك تشخيص حق و باطل دانست؟

برخي به اكثريت اعتماد مي كنند و كميت را ملاك تشخيص حق و باطل قرار مي دهند؛ يعني وقتي بيش تر مردم يا همه آنان چيزي را گفتند، به آن اعتماد مي كنند.
اگر اعتماد به مردم يا اكثريت، در مسائل عادي زندگي باشد و در سعادت، شقاوت و سر نوشت انسان نقشي نداشته باشد، شايد اشكال چندان مهمي نداشته باشد؛ ولي در مسائل سر نوشت ساز ، كه با حيات ابدي و سعادت يا شقاوت جاودانه انسان ارتباط دارند، هيچ گاه نمي توان به سخن مردم اعتماد كرد، به ويژه اگر راهي براي تحقيق وجود داشته باشد و ادله و براهين، ما را بر خلاف گفتار اكثريت رهنمون كنند.
اكثريت، صرفاً از اين جهت كه اكثريت است، نمي تواند مفيد و كارساز باشد. آيات بسياري داريم كه كساني را كه به جاي اعتماد به عقل و درك و انديشه خويش، از اكثريت پيروي مي كنند، نكوهش كرده اند؛ مانند:
(و ان تطع اكثر من في الارض يضلوك عن سبيل الله ان يتبعون الا الظن و ان هم الا يخرصون)(1).
((هرگاه اكثريت مردم روي زمين را پيروي كني، تو را از راه خدا گمراه مي كنند كه جز از گمان خود پيروي نكنند و جز حدس و تخمين (فكر درست و دقت و تحقيقي) ندارند.))
بنا بر اين، اگر امكان تحقيق عقلي وجود داشته باشد، اعتماد كردن به ديگران، حتي به اكثريت و يا حتي به همه مردم، كار درستي نيست. حق يا باطل بودن چيزي را بايد با كمك عقل و براهين عقلي تشخيص داد. البته مسائل خاص و تفاصيل احكام را كه راهي در آن ها براي برهان عقلي نيست، بايد از پيغمبر و امام دريافت كرد. پس تقليد از ديگران، در صورتي درست است كه اولاً، مسائل اساسي و اصولي نباشد. ثانياً، صلاحيت آنان را براي تقليد احراز كنيم و حجت شرعي يا حجت عقلي داشته باشيم بر اين كه آنان قابل اعتماد و سخنانشان قابل پذيرش است. در غير اين صورت، تقليد موجه نيست و اگر انسان بي دليل، از ديگران تبعيت كند و گمراه شود، جز خود، هيچ كس ديگري را نبايد سرزنش كند.

پاورقي1: انعام 116

---

اخلاق در قرآن, ج3
آيت الله مصباح يزدي